चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको मध्यवर्ती क्षेत्रमा धान पसाउन लाग्दै गर्दा जङ्गली हात्तीले नोक्सान पु¥याउन शुरु गरेको छ । जिल्लाको पूर्वी क्षेत्र राप्ती र पश्चिमी क्षेत्र जगतपुर, मेघौलीसँगै माडीमा हात्तीले दैनिक रातको समयमा दुःख दिने गरेको हो । साँझ परेपछि एक्लै र समूहमा निकुञ्जबाट निस्किएर हात्ती धानबारीमा पस्ने गर्छन् ।
धान खाने, कुल्चने, मडार्ने गरेर क्षति पु¥याएको स्थानीयवासीको गुनासो छ । ती क्षेत्रका बासिन्दाले पालो मिलाएर रातभर हात्ती लखेट्ने गरेका छन् । ट्याक्टरको बत्ती बाल्ने, टायर बाल्ने, विद्युत्तीय झड्का दिएर लखेट्ने गरेको उनीहरुको भनाइ छ । लोथर मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष मानबहादुर स्याङ्बोका अनुसार राप्ती नगरपालिका वडा नं १ र ३ मा हात्तीले बढी सताउने गरेको छ ।
विगत ५० दिनयता रोनाल्डासँगै अन्य तीन चार हात्ती दैनिक आउने गरेको स्याङ्बोले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो “कहिले तीन त कहिले चार वटा हात्ती दैनिक आउँछन् ।” कहिलेकाहीँ त्यही बथान मकवानपुरको मनहरि क्षेत्रमा जाने उहाँको भनाइ छ । साँझ ८ः०० बजेतिर आएका हात्तीलाई लखेट्न नसके बिहान ४ः०० बजेसम्म धानमा क्षति पु¥याउने गरेको छ । सो सामुदायिक वनले विद्युतीय झड्काका लागि तारबार गरेको छ ।
राप्ती नगरपालिकाको सहयोगमा १० मिटरको फरकमा तीन किलोमिटर क्षेत्रमा सिएफएल बालिएको उहाँको भनाइ छ । स्थानीयवासीले चोक–चोकमा टायर बाल्ने, दैनिक दुई वा तीनवटा ट्याक्टरमा बत्ती बालेर लखेटिरहेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । हात्तीले अहिलेसम्म सो क्षेत्रमा १५ बिघा भन्दा बढी क्षेत्रफलमा लगाएको धान क्षति बनाएको छ । यससँगै एउटा घर, एउटा कुखुराको खोर र एउटा घरको भान्छामा क्षति बनाएको उहाँले दुखेसो गर्नुभयो ।
पश्चिम चितवनको शुक्रनगर, जगतपुर, पटिहानी, मेघौली क्षेत्रमा पनि हात्तीले सताउने गरेको छ । त्यस क्षेत्रमा गोविन्दे नामको पुरानो हात्ती दैनिक आउने गरेको हरियाली मध्यवर्ती सामुदायिक वनका सल्लाहाकार संयोजक लालबहादुर दवाडीले जानकारी दिनुभयो । माडी क्षेत्रमा हरेक वर्ष हात्तीले दुःख दिने गर्दछन् । माडी नगरपालिकाका प्रमुख ठाकुर ढकालले भैरवपुर, वनकट्टा, पौवारी, कृष्णनगर लगायतका क्षेत्रमा रातको समयमा हात्ती धान खेतमा पसेर क्षति पु¥याउन थालेको बताउनुभयो ।
ढकालले हात्तीले क्षति बनाएबापत निकुञ्जले दिने जति राहत नगरपालिकाले थप गरेर दिँदै आएको जानकारी दिनुभयो । जङ्गली जनावरको आक्रमणबाट नगरवासीको मृत्यु भएमा मृतकका परिवारलाई तत्काल किरिया खर्चबापत रु २५ हजार नगरपालिकाले दिँदै आएको छ । उनीहरुका आफ्नै छोरा वा छोरी कक्षा १२ भन्दा तल पढ्दै गरेको भएमा रु पाँच लाख सहयोग गर्ने गरेको छ ।
हालसम्म दु्ई परिवारलाई अध्ययन खर्च दिइएको ढकालको भनाइ छ । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज मध्यवर्ती क्षेत्र व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष प्रकाश ढुङ्गानाले जङ्गली हात्तीले निकै दुःख दिने गरेको बताउनुभयो । मध्यवर्ती सामुदायिक वनको अगुवाइमा स्थानीयवासीले हात्ती लखेट्ने गरेको उहाँको भनाइ छ । जङ्गली हात्तीले पु¥याएको क्षतिको राहत निकुञ्जले दिने गरेको भए पनि पूर्ण दिन सम्भव छैन ।
निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत अणनाथ बरालले जङ्गली हात्ती बाहिर निस्कने क्रम बढेपछि गस्ती बढाइएको जानकारी दिनुभयो । मानवीय र अन्य क्षति नहोस् भन्नका लागि गाडी तथा ट्याक्टरको सहयोगमा हात्ती लखेट्ने काम भइरहेको उहाँले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो “बढी नै दुःख दिएमा हवाई फायरसमेत गर्नका लागि तयारी अवस्थामा सुरक्षाकर्मी राख्ने गरिएको छ ।” निकुञ्जभित्रको घाँस छिप्पिएको हुने तर बाहिरको धान कलिलो र मिठो हुने भएकाले यो मौसममा जङ्गली हात्ती बाहिर आउने उहाँको भनाइ छ । रासस
